چرا تسهیلگری

کاربردهای تسهیلگری- چرا تسهیلگری؟

تسهیلگری در دنیای امروز استفاده های فراوانی دارد و اگر تمایل دارید در ارتباط با اهمیت و ضرورت تسهیلگری آشنا شوید، پیشنهاد می کنیم با تعمق به سوالاتی که در متن ذیل آورده شده است بیاندیشید تا با برخی از کاربردهای تسهیلگری در حوزه های آموزشی، سازمانی و جامعه محلی آشنا شوید.

کاربردهای تسهیلگری در حوزه آموزش

• آیا تا به حال تجربه شرکت در یک دوره آموزشی با روش تدریس سنتی، یک طرفه، معلم محور و یکنواخت را که پاسخگوی نیازهای آموزشی شما نباشد و میزان یادگیری شما را در یک امتحان یا آزمون صرف می سنجد داشته اید؟
• آیا هیچ وقت آرزو کرده اید که ای کاش امتحان و استرسی وجود نداشت و به جای آن از روش های دیگری برای سنجش میزان یادگیری شما استفاده می شد؟
• آیا در دوره ای شرکت کرده اید که احساس کنید نگرش، ارزشها، قومیت، جنسیت و یا جایگاه اقتصادی- اجتماعی -فرهنگی شما بعضا مورد بی احترامی و یا تبعیض قرار گرفته باشد؟
• آیا برای شما پیش آمده است که نظری یا ایده ای و یا حتی سوالی داشته باشید، اما جرات نکنید در جمع مطرح کنید؟ یا اینکه به شما فرصتی داده نشود ابرازش کنید؟ یا اینکه از ترس مورد تمسخر و انتقاد قرار گرفتن آن را قورت داده باشید؟
• آیا پیش آمده که به عنوان یک معلم، یک استاد، یک آموزشگر از روش های تدریس سنتی خسته شده باشید و تمایل داشته باشید حرکتی متفاوت را تجربه کنید که هم رضایت خودتان و هم رضایت یادگیرندگان را افزایش دهید؟
• آیا در نقش معلم، استاد و یا آموزشگر با یادگیرندگانی رو به رو بوده اید که ویژگی های خجالتی، منزوی، اخلال گر، بی تعهد، بی تفاوت، پرحرف، … را داشته باشند و ندانید که چگونه باید با آنها برخورد کنید و یا اینکه چگونه باید آنها را در فرایند یادگیری دخیل نمایید؟
• آیا دوست دارید یادگیرندگان دوره های آموزشی شما در کنار آموزش های تئوری مهارت هایی مانند کارگروهی، ارتباطات، تفکر تحلیل گرانه، تفکر منتقدانه، حل مساله، تصمیم گیری، گفتگو و مناظره، مدیریت زمان، … را نیز تجربه کنند؟

کاربردهای تسهیلگری در حوزه سازمان

• آیا فردی هستید که می خواهید شرکت خود را راه اندازی نماید ولی نمی دانید چگونه و از کجا شروع کنید؟ نمی دانید چگونه برنامه ریزی کنید تا به نقطه مطلوب خود دست یابید؟
• آیا تاکنون پیش آمده که از شرکت در جلسات تکراری، خواب آور، بی نتیجه و کسل کننده که وقت و انرژی شما را هدر می دهند خسته و شاکی شده باشید؟
• حتما به عنوان مدیر و یا کارمند پیش آمده است که در محیط کار با همکار دیگری دچار مشکل شده باشید. آیا توانسته اید در حین رضایت دو طرف به مشکل فائق بیایید و یا همچنان مشکل به صورت آشکار و یا پنهان وجود دارد؟
• آیا در سازمان خود با مساله ای پیچیده رو به رو شده اید که پیدا کردن راهکار رفع آن سخت بوده باشد و یا کلا به نتیجه ای برای رفع مشکل نرسیده باشید؟
• آیا میزان مشارکت، مسئولیت پذیری، تعهد و بهره کارکنان سازمان شما کم می باشد و تمایل دارید تغییری ایجاد کنید؟
• آیا دوره های آموزشی و توسعه ای کارکنان شما مورد رضایت آنها نمی باشد و تمایل کمی برای شرکت در چنین دوره هایی دارند؟
• آیا تمایل دارید که سازمان و کارکنان شما، نقشی در بهبود کیفیت زندگی افراد جامعه و محیط زیست شان داشته باشند ولی ندانید چه کاری و چگونه آن را انجام دهید؟
• افزایش سود مالی و بهره وری سازمانی شما در گروه همراهی و رضایت منابع انسانی سازمانتان است، آیا توانسته اید از سرمایه های انسانی سازمان خود بهترین بهره را ببرید؟
• آیا برنامه ای در سازمان داشته اید که نیاز به همکاری، حمایت و یا مشارکت بخش دیگری از سازمان داشته باشد و نتوانسته باشید آنها را متقاعد و همراه سازید؟
• آیا سازمان شما با وضعیتی رو به رو شده است که نداند چه تصمیمی بگیرد و یا چگونه تصمیم گیری کند؟
• سازمان شما پروژه ای را به پایان رسانده است. آیا برای شما مهم است که بدانید میزان اثربخشی، کارایی، رضایت ذینفعان و ارزش های افزوده پروژه تان چیست؟

کاربردهای تسهیلگری در حوزه جامعه محلی/ گروه های مردمی

• آیا شما فردی دغدغه مند هستید که دوست دارید برای رفع مشکلات محله و یا رفاه و توسعه محله اقدامی انجام دهید، اما نمی دانید از کجا و چگونه آغاز کنید؟
• آیا تمایل دارید گروهی متشکل از افراد دغدغه مند تشکیل دهید و هدف خاصی (اجتماعی، فرهنگی، مذهبی، محیط زیستی، اقتصادی) را دنبال نمایید؟
• آیا قصد راه اندازی سازمان مردم نهاد، تعاونی، خیریه و یا کانونی را دارید که بتواند بیشترین اثربخشی و کارایی را برای دسترسی به اهدافش داشته باشد؟
• آیا قصد انجام پروژه ای کوچک محلی را دارید اما نمی دانید چه پروژه ای را انجام دهید؟ و یا پروژه را تعیین کرده اید ولی نمی داند چگونه آن را انجام دهید؟ یا اینکه برای انجام پروژه تان به مشارکت دیگر افراد، گروه ها و سازمان های نیاز دارید اما نمی دانید چگونه مشارکت آنها را جلب کنید؟

اگر پاسخ شما به هر سوال مطرح شده در بالا مثبت باشد، تسهیلگری می تواند راهکاری مناسب برای یافتن پاسخ پرسش شما باشد. چرا که تسهیلگری فرایند آسان کردن دستیابی اعضای گروه/ سازمان به اهداف مورد نظر می باشد و فرد تسهیلگر بهترین گزینه برای کمک به شما برای دسترسی به اهدافتان است. تسهیلگر به عنوان فردی بی طرف و بی غرض شرایط لازم جهت گفتگو و تعامل را در حین احترام به کرامت انسانی فراهم می آورد و از طریق برنامه ریزی، هدایت و مدیریت گروه به اعضای آن کمک می کند تا با تفکری شفاف و آگاه در فرایند جلسات مشارکت فعال داشته باشند و به گونه ای موثر و رضایت بخش به اهداف تعیین شده دست یابند.

آنچه تسهیلگر انجام می دهد شامل موارد ذیل است[1]:

1. تحقیق برای درک نیازهای گروه و آنچه که انتظار دارند به آن دست یابند؛
2. کمک به گروه برای تعریف و تعیین اهداف کلی و جزیی؛
3. فراهم کردن دستور کار با جزییات که شامل فرایند و نحوه ایجاد تعامل در گروه می شود؛
4. کمک به گروه برای تعیین کدهای اخلاقی و اصولی که فضای مناسبی برای فعالیت گروه ایجاد می کند؛
5. اطمینان از اینکه کلیه نظرات و فرضیات مطرح و مورد بررسی قرار می گیرند؛
6. سوال پرسیدن و بررسی و تحلیل برای تشویق گروه به اکتشاف و توجه عمقی تر به مسایل؛
7. به کارگیری مطلوب ترین تکنیک و ابزار در زمان مناسب؛
8. تشویق به مشارکت کردن تک تک افراد گروه،
9. هدایت بحث های گروهی برای پیشگیری از به حاشیه رفتن بحث؛
10. یادداشت دقیق نکات که منعکس کننده ایده ها و نظرات آنها است؛
11. کمک به گروه برای مدیریت سازنده تفاوت نظرهای موجود در بین افراد گروه؛
12. هدایت رفتارهای نامناسب؛
13. ارایه بازخورد به گروه به طریقی که گروه بتواند پیشرفت خود را ارزیابی کند و درباره آن قضاوت کند،
14. کمک به گروه برای دستیابی به نتیجه و تعیین گام های بعدی که بایستی برداشته شود؛
15. کمک به گروه برای شناسایی و تعریف نحوه دستیابی به منابع درون گروهی و برون گروهی؛
16. فراهم کردن ابزارها و تکنیک هایی برای ارزیابی جلسات و بررسی روش های بهبود و اصلاح.

از جمله فعالیت ها و جلساتی که می تواند به تسهیلگران واگذار می شود نیز عبارتند از:

1. جلسات تصمیم گیری
2. جلسات اولویت بندی فعالیت ها/ برنامه ها/ تصمیم ها/ مشکلات
3. تیم سازی/ تشکیل گروه
4. برنامه ریزی استراتژیک
5. جلسات تحلیل ذینفعان
6. جلسات تعیین اهداف اختصاصی و شاخص های دستیابی به نتایج
7. جلسات جاری کارکنان در سازمان یا جلسات جاری گروه
8. جلسات ارزیابی/ بازنگری برنامه ها و فعالیت ها
9. جلسات حل مساله/ مشکل
10. جلسات متمرکز گروهی برای گردآوری نظرات و ایده ها در رابطه با یک برنامه، محصول یا خدمات
11. برگزاری جلسات تبادل دانش و تجربه
12. برگزاری جلسات آموزشی غیررسمی

[1] Benz. I (1997), “Facilitation with Ease”, Participative Dynamics