تعریف تسهیلگر

تعریف تسهیلگر

تعاریف مختلفی برای تسهیلگر بنا به اهداف فعالیت تسهیلگری و گروه مخاطب موجود است که به برخی از آنها در این متن اشاره شده است:

• فردی که گروه یا سازمان را قادر می‌سازد تا فعالیت موثرتری داشته باشد، همکاری بین اعضای آن افزایش یافته و هم افزایی ایجاد شود. تسهیلگر طرف بی غرض قضیه است بدین طریق که در طی جلسه جانب هیچ طرف خاصی را نمی گیرد یا روی یک نظر خاص پافشاری نمی کند و یا از یک نظر خاص حمایت نمی کند تا بتواند از طریق فرایندی عادلانه، آزاد و جامع انجام فعالیت های گروه را حمایت نماید.[i]
• فردی که کار گروه را با ساختاردهی و هدایت مشارکت اعضای گروه آسان می‌سازد. تسهیلگران معمولاً در جلسات فعالیت خود را ایفا می‌کنند اما همچنین می‌توانند با گروه خارج از جلسات هم فعالیت کنند. به علاوه یک تسهیلگر ممکن است نقشی بی طرف در کمک به دیگران بازی کند.[ii]
• فردی که از طریق تعامل بین ساختار و فرایند مشارکت ایجاد می کند و بدین طریق گروه را قادر می سازد تا عملکرد موثرتری داشته و تصمیماتی با کیفیت بهتر بگیرد. فردی کمک کننده و توانمند که هدفش حمایت از دیگران برای رسیدن به اهدافشان است.[iii]
• شغل تسهیلگر این است که هر فردی را برای ایفای بهتر تفکر و عمل حمایت کند. برای این کار، تسهیلگر افراد را به مشارکت کامل، درک دوطرفه و سهیم شدن در وظایف تشویق می کند. از طریق حمایت هر فرد برای اعمال بهترین تفکر، تسهیلگر اعضای گروه را قادر می‌سازد تا برای یافتن راهکارهای جامع و ایجاد توافقات پایدار تلاش کنند.[iv]
• تسهیلگر راهنمای فرایند است. وی نقش اساسی در ارزیابی و شرکت در بحث ها را ندارد. در خدمت گروه است و نه رهبر گروه و اطمینان حاصل می کند که گروه اهدافش را دنبال می کند. او این کار را از طریق پیشنهاد فرایند کار و اجرای قواعدی که مورد تایید گروه است انجام می دهد. مواظب است بحث به حاشیه کشیده نشود، از اعضای گروه در مقابل حمله به یکدیگر حفاظت می کند و مطمئن می‌شود که کلیه اعضای گروه در فرایند مشارکت دارند.[v]
• تسهیلگر به عنوان رهبری بی طرف نسبت به محتوای وظیفه در دست اجرا است که یک گروه از افراد غیرمنسجم را به صورت تیمی هماهنگ شکل می‌دهد و از طریق حمایت کردن از اجماع گروهی در طی فرایند به گروه کمک می‌کند که وظایفش را به انجام برساند. تسهیلگر مسئول شرایط چنین فضایی است.[vi]
• تسهیلگر، رهبر جلسه یا کارگاه است که با ایجاد فضای مشارکتی برای هر فرد فرصتی مناسب برای همکاری و نوع آوری خلق می کند.[vii]
• تسهیلگر راهنمای فرایند است، کسی که فرایند را آسان تر و راحت تر می کند.[viii]
• فردی فرایند محور که مهارت و دانش در رابطه با انسان، فرایند و تکنولوژی را دارد و به همراه تجربه به گروهی از افراد کمک می کند که مسیر دستیابی به اهداف را طی کنند.[ix]
• تعریف انجمن بین المللی تسهیلگران از تسهیلگر این است که تسهیلگر فرایند را کنترل می‌کند اما محتوایی فراهم نمی کند. تسهیلگر با مشتریان یا گروه، اهداف و خروجی‌ها را تعیین می کند. خروجی‌ها معمولا بر اساس دستاوردهای مورد نظر (مانند برنامه استراتژیک، تصمیم گیری، تولید ایده،…) تعریف می‌شوند اما داشتن محتوایی خاص زیر مجموعه مسئولیت های گروه قرار دارد.
• تسهیلگر فردی است بی‌غرض و بی طرف که با احترام به کرامت انسانی و با استفاده از اصول مشارکت و پویایی گروه به اعضای گروه یا سازمان کمک می کند تا بتوانند به اهداف گروهی یا سازمانی خود دست یابند (گلی احمدی فرد، عضو انجمن بین المللی تسهیلگران در ایران).

[i] Michael Doyle, quoted in Kaner, et al. (2007), p. xiii

[ii] Rees.F, (1998), “The Facilitator Excellence Handbook”, Jossey-Bass

[iii] Michael Doyle, quoted in Kaner, et al. (2007), p. xiii

[iv] Sam Kaner, et al. (1996),”Facilitator’s guide to Participatory Decision Making”, New Society Publishers

[v] Straus. D (2002), “How to Make Collaboration Work”, Berrett-koehler Publishers

[vi] Rush, Gary (2013), “The FoCuSeD™ Facilitator Guide”, Professional Misfits, Chicago

[vii] Metz, Terrence (2013), “The FAST Facilitative Session Leader”, Productivity Press, Boca Raton, FL.

[viii] Hunter, et al. (1995), “The Art of Facilitation”, Fisher book

[ix] Hogan.C (2002), “Understanding Facilitation: Theory and Practice”, Kogan Page

برای آشنایی بیشتر با آنچه تسهیلگران انجام می دهند می توانید ویدیو ذیل را مشاهده کنید:

نقش های تسهیلگر