تکنیک نقشه ذهنی

این تکنیک یک رویکرد قدرتمند به یادداشت برداری می باشد و  علاوه بر نقشه ذهنی به عناوین دیگری مانند چارچوب مفهومی، نمودار افشانه­ای و نمودار عنکبوتی معروف است.  

آیا تاکنون پیش آمده که موضوعاتی را مطالعه کرده باشید یا ایده های فراوانی داشته باشید و خود را در میان انبوهی از اطلاعات و داده ها یافته باشید، اما هیچ دیدگاه روشنی از تناسب و ارتباطات آنها با هم نداشته باشید؟

این جایی است که نقشه ذهنی می تواند به شما کمک کند.

نقشه ذهنی یک تکنیک مفید است که از یادگیری پشتیبانی می کند، ضبط اطلاعات را بهبود می بخشد، نشان می دهد که چگونه حقایق و ایده های مختلف مرتبط هستند و حل مسئله خلاق را تقویت می کنند.

درباره نقش ذهنی

نقشه ذهنی توسط تونی بوزان (1942) محبوبیت یافت. به جای لیست کردن که معمولاً برای یادداشت برداری استفاده می شود، از یک ساختار دو بعدی استفاده می شود. یک نوع یادداشت برداری تمام رنگی و مصور که می تواند توسط یک نفر و یا گروهی از افراد تهیه شود. این باعث می­شود اطلاعات راحت تر به خاطر بیایند، زیرا این شکل از پیاده کردن اطلاعات در ذهن بهتر نگه داشته می­شود که ذهن ما به راحتی و سریع آن را به یاد می آورد.

یک نقشه ذهنی خوب “شکل” موضوع ، اهمیت نسبی نقاط مجزا و نحوه ارتباط واقعیت­ها با یکدیگر را نشان می­دهد. تحقیقات نشان می­دهد که این تکنیک در هنگام برخورد با اطلاعات پیچیده، مانند برنامه ریزی در کسب و کار و تدوین استراتژی، از مزیت خاصی برخوردار است.

نقشه ذهنی همچنین می تواند به شما در تجزیه پروژه های بزرگ یا موضوعات در بخش های قابل کنترل کمک کند، به گونه ای که می توانید بدون غرق شدن و بدون فراموش کردن نکات مهم، به طور موثر برنامه ریزی کنید.

در کانون نقشه، ایده و یا تصور اصلی قرار دارد. سپس از این کانون شاخه هایی منشعب می شوند که نشان دهنده ایده های اصلی بوده و همه آنها به ایده ای که در مرکز نقشه قراردارد متصل می باشند.

از هر شاخه اصلی، شاخه­هایی فرعی که موضوعات را با عمق بیشتری مورد بررسی قرار می دهند منشعب می شوند. به هر کدام از این شاخه های فرعی نیز می توان شاخه های فرعی بیشتری اضافه کرده و این ایده را به طور جزئی تر مورد بررسی قرارداد. از آنجا که این شاخه ها همگی به یکدیگر متصل هستند، تمام ایده ها هم با یکدیگر در ارتباط بوده و این موضوع به نقشه ذهن چنان وسعت و عمقی می دهد که یک فهرست ساده از ایده ها هرگز چنین توانایی ندارد.

چون جهت حرکت در نقشه ذهن از مرکز به طرف بیرون است افکارتان نیز ترغیب می شوند که به همین صورت عمل کنند و به همین خاطر ایده های شما به سرعت گسترش یافته و تفکر خلاق را به اطراف منتشر خواهید کرد. در این حالت برای خود و اطرافیان منبع الهام دهنده ای می شوید و قدرت تخیل شما هیچ محدودیتی را برای خود نمی شناسد.

نقشه ذهنی می تواند تکنیک خوبی برای موارد ذیل باشد:

• طوفان مغزی – به صورت فردی و گروهی؛
• خلاصه برداری اطلاعات؛
• یادداشت برداری؛
• تلفیق اطلاعات از منابع مختلف؛
• فکر کردن در مورد مشکلات پیچیده؛
• ارائه اطلاعات به روشنی؛
• مطالعه و حفظ کردن اطلاعات؛
• سازماندهی اطلاعات؛
• ترسیم چشم اندازی از یک موقعیت؛
• گردآوری مشکلات، راهکار ها و راه چاره ها؛
• ایده پردازی درباره مسائل و موقعیت ها.

نقشه ذهنی همچنین برای بازآوری یا یادآوری اطلاعات در ذهن مفید است. اغلب می توانید با نگاه کردن سریع به نقشه، نشانه هایی را که لازم دارید به خاطر بیاورید. مطالعات نشان داده اند که برای مثال وقتی در حال یادگیری یک زبان هستید، استفاده از این تکنیک می تواند کمک بسیار خوبی باشد.

نقشه ذهنی همچنین محرک خلاقیت می باشد. وقتی رنگ ها، تصاویر یا نقاشی ها را درج می کنید، عملا یک اثر هنری می آفرینید!

وسایل مورد نظر برای ترسیم نقشه ذهنی

• برگه (ابعاد بزرگ برگه برای پیشگیری از ایجاد محدودیت بهتر هستند)
• یک صورت مسئله مشخص
• یک گروه 2 تا 7 نفر
• ماژیک رنگی
• مداد و خودکار

نحوه ترسیم نقشه ذهنی

برای ترسیم نقشه ذهن ، این پنج مرحله را دنبال کنید:

مرحله 1. عنوان موضوع یا پروژه مورد نظر خود را در مرکز یک صفحه بنویسید و مطابق شکل 1، در زیر یک دایره بکشید (نقشه ذهنی ارایه شده در این مثال، اقدامات مورد نیاز برای یک سخنرانی (ارائه) موفقیت آمیز را نشان می دهد).

شکل شماره 1

مرحله 2. هنگامی که به زیر عنوان های موضوع یا حقایق یا کارهای مهم مربوط به موضوع خود فکر می کنید ، خطوطی را از این حلقه بیرون بکشید. این خطوط را با زیرنویس های خود برچسب بزنید. (شکل 2 را در زیر مشاهده کنید.)

شکل شماره 2

مرحله 3. برای کشف سطح بعدی اطلاعات (موضوعات مربوط به موضوعات ، کارها یا حقایق مربوطه) عمیق تر به موضوع بپردازید. سپس، اینها را به زیرنویسهای مربوط مرتبط کنید. (شکل زیر را ببینید)

شکل شماره 3

مرحله 4. فرایند را برای سطح بعدی واقعیت ها، کارها و ایده ها تکرار کنید. همانطور که در شکل 4 در زیر آمده، خطوط را از سرفصل های مناسب بیرون بکشید و آنها را برچسب بزنید.

شکل شماره 4

به این ترتیب تمام ابعاد مربوط به موضوع را به صورت عمقی بررسی کرده اید که هم تصویر کلی از موضوع و وضعیت را نشان می دهد و هم راهنمای مناسبی برای انجام اقدامات مطلوب می باشد.

منابع

• برنامه ریزی با نقشه های ذهن، نوشته تونی بوزان(1385) ترجمه دکتر ذوالانواری ، نشر معیار علم

–https://www.mindtools.com