تکنیک خط زمان

تکنیک خط زمان یک روش گرافیکی است برای نشان دادن تغییرات و تحولات در زمان­های مختلف در مورد یک موضوع یا رویدادهایی که به مرور زمان اتفاق می­ افتد. این تجزیه و تحلیل مبتنی بر کار گروهی؛ شوک ها و حوادث را شناسایی می کند و بازتاب انتقادی دلایل و تأثیرات تغییر ایجاد شده را روشن می کند.

تکنیک خط زمان به ­دنبال مستندسازی و ارائه یک تاریخچه برای درک آسان و کمک به بینندگان برای روشن کردن روند گذشته تا حال است. این ابزار همچنین برای کارهای مدیریتی مفید است. به عنوان مثال، در مدیریت پروژه ، یک جدول زمانی نقاط عطف ، مهلت ها و سایر تاریخ ها و رویدادهای مهم را در طول چرخه عمر پروژه نشان می دهد و اهداف را با تاریخ های مشخص کاملاً مرتبط م ی­کند. حاشیه نویسی در کنار خط زمان می­تواند پیشرفت واقعی پروژه و دیگر اتفاقات را ثبت کند.

این تکنیک به­ دنبال آن می­ گردد که بر اهمیت رویدادهای محلی، ملی و بین المللی که افراد جامعه در تاریخ خود رقم زدند، تاکید کند و فرصت­های لازم را به مشارکت­ کنندگان بدهد تا مسائل و مشکلات حال را براساس سابقه تاریخی و فرهنگی خود حل کنند. در ضمن مشارکت­ کنندگان در این تحلیل می­ توانند پاسخ­ های جامعه سنتی خود را نسبت به اتفاقات گذشته مورد تحلیل قرار دهند.

تکنیک خط زمان یکی از تکنیک های کار مشارکتی است که نیازمند مهارت های تسهیلگری و تحلیل اجتماعی است و به­ طور معمول برای ترسیم خط زمان می باید بین یک تا دو ساعت زمان در نظر گرفته شود.

کاربردهای ترسیم خط زمان

• بازنمایی توالی رویدادهای مهمی که در یک بازه زمانی در جامعه رخ داده است و تاثیراتی از خود باقی گذاشته است.
• پی گیری تغییرات ایجاد شده در رابطه با موضوعات مختلف در گذشته و پیش بینی وقایع آینده بر اساس آن تغییرات
• ارزیابی اتفاقات مهم در پروژه و بررسی نقش این اتفاقات در میزان موفقیت و یا عدم موفقیت آن
• درک و تحلیل بهتر مسئله فعلی با جستجوی آن در گذشته

مراحل انجام تکنیک خط زمان

 تکنیک خط زمان باید تا حد ممکن به گذشته برگردد ، تا اولین رویدادهایی که شرکت کنندگان می توانند به یاد آورند را در آن ثبت کنید. برای انجام این کار باید نمایندگانی از چندین نسل و همه گروه ها از جمله زن و مرد مشارکت نمایند.

مرحله 1: یک یا چند گروه کاری سازماندهی کنید. این مرحله مهم است ، زیرا گروه های کاری به شرکت کنندگان اجازه می دهند تا در مورد پاسخ ها به توافق برسند و بحث های چالش برانگیز داشته باشند. هدف تمرین را توضیح دهید.

مرحله 2: بحث را با سوال آغاز کنید. تسهیلگران  باید بحث را با پرسیدن سؤالاتی از جمله “چه زمانی جامعه شکل گرفت؟” ، و “چه کسی اولین بار رسید؟” شروع کنند. پس از آن مرحله ، آنها نباید در تصمیم گیری در مورد اهمیت رویدادها نقش داشته باشید. این کار باید به شرکت­ کنندگان واگذار شود.

مرحله 3: یادآوری وقایع، آنها را در یک ستون عمودی که نماینده جدول زمانی است ، ترتیب دهید تا قدیمی ترین وقایع در بالا باشد. روش کارت نویسی می تواند این جا استفاده شود. زیرا برای حفظ وقایع در ترتیب زمانی باید اطلاعات از نو دوباره تنظیم شوند. می توانید از رویدادهای منطقه ای، ملی و بین المللی به عنوان نقاط مرجع استفاده کنید.

مرحله 4: کلیه نظرات در مورد وقایع باید در کنار خط زمانی قرار گیرد. مراقبت باشید تا نظرات  حتما یادداشت شود تا حین کار  و گفتگو آن را فراموش نکنید. شرکت کنندگان باید برای بحث در مورد موضوعات تشویق شوند.

مرحله 5: تنظیم خط زمانی ، روندهای پدید آمده را مورد بحث قرار دهید (مثلاً ظاهر مکرر یک پدیده معین).

مرحله 6:  در مورد مسائل مطرح توافق بگیرید. اگر شرکت کنندگان در زیر گروه ها مشغول به کار بودند، درباره کار هرکدام بحث کنید تا در مورد موضوع های مشترک به توافق برسند. نتایج را بنویسید و نحوه استفاده از آنها را توضیح دهید.

مرحله 7: نتایج را با دیگر منابع بررسی کنید. از اسناد موجود و مطلعان دیگر هم در مورد موضوع اطلاعات بگیرید. و نتایج را با هم مقایسه کنید و آنها را پی گیری گنید.

یک مثال برای انجام این تکنیک در جامعه محلی

 مرحله 1: تحلیلگران محلی را انتخاب کنید. گروه‌هایی از افراد را شناسایی کنید تا در مورد یادآوری رویدادهای مهم تاریخ جامعه خود با آنها صحبت کنند. این تصمیمات مبتنی بر اهداف و عمق اطلاعات مورد نیاز تحقیق خواهد بود. به عنوان مثال ، گروه های جداگانه زنان و مردان ممکن است برای به دست آوردن دیدگاه­های مختلف درباره آنچه رویدادهای مهم در تاریخ یک جامعه را تشکیل می دهد، مفید باشد. گروه های پنج تا ده تحلیلگر محلی باید منعکس کننده هرگونه تقسیمات اجتماعی و مرتبط باشند.

مرحله 2: مقدمه و توضیحات در مورد موضوع را ارائه دهید. هنگام کار با هر گروه ، مجری و ناظر / یادداشت بردار باید با معرفی خود و توضیح دقیق و واضح اهداف شروع کنند. بررسی کنید که تحلیلگران محلی درک و احساس راحتی با آنچه در مورد بحث خواهد شد، داشته باشند.

مرحله 3: یادآوری و به یادآرودن اتفاقات مرتبط. از تحلیلگران محلی بخواهید که تمام رویدادهای مهمی که در جامعه آنها رخ داده است را یادداشت و یا ترسیم کنند. تأكيد كنيد كه اين وقايع مي­توانند هم در طول عمر آنها باشد و هم قبل از تولد آنها. درخواست از همه تحلیلگران برای نوشتن یا ترسیم حوادث به صورت جداگانه ، یکی از راه های تضمین این امر است که همه افراد نظرات خود در مورد رویدادها را ارائه دهند.

مرحله 4: دریافت نظرات شرکت کنندگان در مورد موضوع : خطوط زمانی عمدتاً برای بررسی دنباله ای از وقایع در طی سال­های متمادی مورد استفاده قرار می گیرند ، اما می توان از آنها برای جستجوی وقایع در بازه­های زمانی خاص (مانند دهه قبل یا 50 سال) نیز استفاده کرد. گرفتن تاریخ های خاص برای هر رویداد مهم نیست، به خصوص در جوامعی که تأکید کمتری روی تاریخ های تقویم دارد. هنگامی که وقایع به ترتیب زمانی هستند، می توان از فضای بین آنها در امتداد خط استفاده کرد تا زمان بین وقایع را مشخص کند (یعنی یک فضای کوتاه نشان دهنده یک دوره کوتاه مدت است ؛ فضای طولانی تر نشان دهنده یک دوره زمانی طولانی تر است). اگر تاریخ برای رویدادهای خاص در دسترس باشد، می­توانند در تعیین زمان وقوع سایر رویدادها کمک کننده باشد. خطوط زمانی نه تنها برای به­دست آوردن یک ایده کلی از تاریخ جامعه از نظر رویدادهای مهم می­توانند مورد استفاده قرار گیرند، بلکه برای ساخت تاریخچۀ شخصی اعضای منتخب جامعه یا در مناطق یا بخش­های خاص (مانند منابع طبیعی، وقایع سیاسی و درگیری یا تغییرات فرهنگی)کاربرد دارد. از شرکت کنندگان بخواهید هر چه می دانند را به صورت یک کلمه و یا جمله بنویسند و بیان کنند. به همه فرصت لازم را بدهید. خط زمان را تحلیل کنید. در جایی­که از کارت ها استفاده شده است، تعداد کارت های مشابه را با آنها مشاهده کنید. این تکثیر ممکن است نشانه­ای از اهمیت نسبی باشد که توسط تحلیلگران محلی به این رویداد داده شده است. در جاهایی­که وقایع به­تازگی در کنار خط کشیده شده­اند، اطمینان حاصل کنید که یک بحث کامل با تحلیلگران محلی اتفاق افتاده است و همۀ موضوعات مربوط به ثبت رسیده است. اگر تحلیلگران آن را به دوره­های زمانی کوچک­تر تقسیم کنند، بحث و تحلیل خط زمانی آسان­تر می­­شود.

مرحله 5: از تحلیلگران بخواهید یک خط طولانی را روی یک تکه بزرگ کاغذ (یا روی زمین با استفاده از چوب یا یک تکه رشته) بکشند و بعد از آن، به­عنوان یک گروه، تمام کارت­های خود را به­ترتیب زمانی در امتداد خط ترتیب دهند. تمام کارت­هایی که نشان دهنده یک رویداد مشابه هستند را در کنار هم قرار دهید و بعد یک خط بکشید و سپس از تحلیلگران بخواهید که وقایع مهم خاص را در کنار آن ترسیم کنند، بنویسند یا نمادی برای آن بکشند.

مرحله 6:  از تحلیلگران بپرسید که این وقایع تاریخی چه تاثیری در موضوعات یا مباحث جاری دارد، چه تأثیری در کوتاه مدت و طولانی مدت داشته است و آیا هنوز تأثیرات آنها دیده می­شود یا آن را احساس می­کنند. اگر چندین گروه مختلف وجود دارد، از هر گروه بخواهید اگر مطالب دیگری وجود دارد که گفته نشده یا در مورد آن اختلاف نظر دارند با هم صحبت­کنند تا خط زمان کامل ­و دقیق ترسیم شود. روی تمام نکات مطرح شده توافق بگیرید.

مرحله 7: نتیجه­گیری از فعالیت. دوباره بررسی کنید که تحلیلگران محلی می­دانند چگونه از این اطلاعات استفاده می­شود. از تحلیلگران بخواهید در مورد مزایا، معایب و پتانسیل تحلیلی تکنیک خط زمان تأمل کنند. و اطلاعات به دست آمده را با اطلاعات موجود مطابقت دهید همچنین از تحلیلگران محلی به­خاطر وقت و تلاششان تشکر کنید.

نکته ای که باید به خاطر بسپارید آن است که مهارت­های تسهیلگری در اجرای این تکنیک بسیار مهم هستند. رویکردی که در بالا ذکر شد یک راهنمای کلی است. انعطاف پذیر باشید و ابزار و رویکرد را متناسب با شرایط و نیازهای محلی انطباق دهید.

منابع

– 80 tools for participatory development: appraisal, planning, follow-up and evaluation / Frans Geilfus. — San Jose, C.R.: IICA, 2008. 208 p.; 24 cm

– Planning and Development Department, Government of the Azad Jammu and Kashmir 2004. Between Hope and Despair, Pakistan Participatory Poverty Assessment–Azad Jammu and Kashmir Report.