تکنیک درخت مساله

تکنیک درخت مساله به درخت منطق نیز معروف است. این تکنیک برای حل مساله مفید است به گونه ای که از طریق آن می توان دلایل ریشه ای ایجاد مشکل و همچنین راهکارهای رفع آن را شناسایی نمود. درخت مساله دارای دو نوع می باشد. یکی درخت تشخیص مساله و دیگری درخت اهداف/راهکار. درخت تشخیص روی سوال “چرا” تمرکز دارد و دلایل ریشه ای محتمل را شناسایی می کند. درخت راهکار روی سوال “چگونه” تاکید دارد و راهکارهای ممکن برای رفع مشکل را شناسایی می کند.

کاربرد

این تکنیک برای برنامه ریزی و رفع مساله بسیار مناسب است. کمک می کند که درک بهتری نسبت به مساله داشته باشیم. مشکل به اجزای قابل مدیریت و قابل تعریفی تقسیم بشود که خود موجب شفافیت بیشتر در اولویت بندی فاکتورهای موثر در مشکل و تمرکز بر اهداف مدنظر دارد.

روش استفاده

بهتر است این فعالیت در گروه های متمرکز 6 تا 8 نفره استفاده بشود. در ابتدا بحث و توافق بر سر عنوان مساله می باشد. نگران کلی بودن عنوان مساله نباشید زیرا در ادامه کار، مساله مطرح خرد و جزیی می شود. بنابراین یک درخت ترسیم کنید و مشکل/مساله شناسایی شده در تنه درخت نوشته می شود. ریشه ها باید علت موضوع را نشان دهند و شاخه ها باید پیامدها/اثرات آن مشکل را نشان دهند. می توان از ماژیک، کارت یا برگه های پوستیت برای نوشتن در ریشه ها و شاخه ها استفاده نمود. هر دلیل و اثر آن می توانند به صورت جفت نوشته بشوند. در برخی مواقع یک دلیل می تواند چندین اثر داشته باشد. یا یک دلیل می تواند از چند دلیل عمقی تر نشات گرفته شود. در چنین مواردی می توان ریشه ها و شاخه های فرعی ترسیم کرد.

همچنین اين درخت (مشکل یا مسأله) مي تواند به راحتي تبديل به درخت اهداف/راهکار شود. برای ترسیم درخت اهداف، ابتدا یک درخت دوم ترسیم می کنیم. این درخت همان درخت اهداف است. برای درخت جدید، ابتدا به ریشه های درخت مسأله نگاه می کنیم، و یکی یکی هر یک از ریشه ها را تبدیل به فعالیت می کنیم. فعالیت ها در ریشه های درخت اهداف نوشته می شود. برای مثال اگر در ریشه درخت مسئله نوشته شده است : بیکاری میان جوانان محله، در درخت اهداف در ریشه ها خواهیم نوشت: اشتغال جوانان محله. در واقع مورد منفی در ریشه درخت مسأله، تبدیل به یک مورد مثبت در ریشه درخت هدف می شود. این کار را یکی یکی برای تمام مواردی که در ریشه های درخت مسأله آمده است انجام می دهیم.

اینک به سراغ تنه می آییم. در تنه درخت مسأله، مسئله اصلی را نوشته ایم. در درخت اهداف، مسأله را تبدیل به یک هدف می کنیم. برای مثال، مسأله می تواند چنین باشد: مصرف روزافزون مواد مخدر در میان جوانان محله. در این صورت برای تبدیل آن به یک هدف و وارد کردن در تنه درخت اهداف چنین عمل می کنیم: کاهش روزافزون مواد مخدر در میان جوانان محله.
سپس به سراغ پیامدها در شاخسار درخت مسأله می آییم. پیامدها یکی یکی، مثبت شده و  تبدیل به دستاوردها در درخت اهداف می شوند. به این ترتیب درخت دومی شکل می گیرد که در ریشه های آن، فعالیت ها درج شده است، در تنه هدف اصلی وارد شده است و در شاخسار هم دستاوردها مشخص شده است. رابطه بین این سه بخش، رابطه علت و معلولی است. فعالیت ها، علت هستند برای هدف (یعنی هدف ما معلول انجام فعالیت ها هستند)، هدف خود علت است برای دستاوردها و دستاورد ها هم معلول تحقق هدف.

به یاد داشته باشید که اساس این فعالیت مباحثه، مناظره و گفت و گو است که در طی شناسایی آیتم های مختلف بایستی صورت بگیرد. به افراد اجاز دهید دلایل و احساسات شان را مطرح کنند.