بارش افکار راند رابین

بارش افکار راند رابین نوعی طوفان فکری کلاسیک است که شرکت­ کنندگان در سکوت کار می­ کنند و ایده های خود را به نوبه خود به شخص بعدی می رسانند. چندین دهه است که انسان­ها برای تولید ایده و یافتن راهکارهای خلاقانه جهت رفع مشکلات از تکنیک بارش افکار کلاسیک استفاده می کنند. مدیر ارشد شرکت تبلیغاتی مدیسون اَوِنیو، با نام الکس اوزبورن این رویکرد را توسعه داد و در کتابی با نام “تخیل عملی” در سال 1953 آن را منتشر نمود. از آن به بعد محققان اصلاحات فراوانی در تکنیک اصلی بارش افکار ایجاد کردند.

تصور کنید که تیم خود را برای جلسه ای که نیاز به بارش افکار زیادی دارد، با تمرکز بر یافتن موثرترین راه برای بازاریابی محصول بعدی سازمان خودتان، جمع کرده­ اید. آقای الف، پرحرف ترین و سرسخت ترین عضو تیم شما، بلافاصله ادعا می­کند که تلویزیون و رسانه­ های آنلاین بهترین بسترها برای استفاده هستند. دیگران برای کمک به ایده­ هایی که با ایده­ های آقای الف هم­خوانی دارند، ادامه می ­دهند و 10 دقیقه بعد تیم غرق در ایده­ های تلویزیونی و آنلاین شده و از ایده­های دیگر مغفول مانده، در واقع وقتی آقای الف جهت رو تعیین کرد، هیچ کس گزینه دیگری مطرح نکرد.

در بارش افکار راند رابین، مداخله کلامی بین اعضای گروه اندک است و بنابراین تأثیر شخصیت های قوی تر را محدود می کند. بسیاری از ما در جلسات طوفان فکری با افرادی روبرو شده ایم که به نظر می­رسد بحث را در انحصار خود دارند، وقتی این اتفاق می افتد، ایجاد تعادل و مصالحه در اختیار تسهیلگر است. برای جلوگیری از ربودن بحث توسط تعداد افرادی انگشت شمار، روش طوفان فکری راند رابین ابداع شد.

بارش افکار راند رابین یک روش طوفان فکری مبتنی بر تیم یا گروه است. جلسه راند رابین با یک موضوع، سوال یا مسأله اصلی شروع می شود که باید به آن پرداخته شود. شرکت کنندگان در یک دایره قرار می گیرند و با در نظر گرفتن سوال شروع می کنند. این تکنیک طوفان فکری، فرم متشکل تری برای یک جلسه خلاقانه فراهم می کند. همان­طور که از نامش بر می آید، این روند ایده پردازی، فرصتی را فراهم می کند تا با مشارکت در ایده ها و اندیشه های آن­ها در بحث برای یافتن راه حل مشکل فعلی مشارکت ایجاد شود.

هدف

• تولید ایده­ ها به صورت سریع و مؤثر در یک تیم؛
• درک و دریافت جنبه­ های مختلف یک سؤال یا موضوع؛
• درگیر کردن همه افراد حتی افراد درون گرا؛
• ایجاد حرکت و انرژی در گروه؛
• ایجاد تعداد زیادی اطلاعات ورودی برای تصمیمات و اقدامات بعدی.

کاربرد 

این تکنیک در تیم ها و گروه های موجود در سازمان­ها، NGOها، جامعه محلی، کلاس­های آموزشی مشارکتی و … می­ تواند به کار گرفته شود. هم­چنین، یکی از شناخته شده ترین تکنیک ها برای حل مشکلات به شیوه­ای خلاقانه است و در بسیاری از موارد، از جمله مثال ­­های زیر کاربرد دارد:

ارتباطات، تحلیل و حل مسأله، تولید ایده، تفکر خلاقانه، بحث، گفتگوی ساختارمند در فعالیت­های پژوهشی، همکاری

مزیت

• با استفاده از این تکنیک، جلسات سازمان یافته تر می ­شوند. در بارش افکار کلاسیک افراد هم زمان صحبت می کنند که هم نظم و ساختارمندی کمتری داره و هم برخی از افراد شانس کمتری برای صحبت دارند و بحث به افراد مسلط و عقاید آن­ها محدود می شود.
• دیگر مزیت بارز آن تشویق مشارکت و درگیر شدن همه شرکت کنندگان، از جمله افرادی که به طور معمول سکوت می کنند یا کمرو و خجالتی هستند، می­باشد. یک تسهیلگر ماهر باید تلاش کند تا جو اعتماد ایجاد کند تا شرکت کنندگان از صحبت کردن یا بیان ایده و نظر خود با دیگران احساس خجالت نکنند. همه افراد درگیر در آن، فرصت آزادانه و برابری برای آزاد اندیشی، بیان افکار خود و تولید ایده های خود در مورد یک مشکل خاص و بدون محدودیت دارند. بارش فکری راند رابین تضمین می کند که هر صدایی شنیده شود و بدون این­که کسی تحت تأثیر افکار دیگران قرار بگیرد، فرصت­های برابر برای ارائه بخش­های مختلف ایده های خود را بدست می آورد.

معایب تکنیک بارش افکار راند رابین

برای این تکنیک 2 اشکال مطرح کرده اند:

یک اشکال این است که چون همه اعضای یک تیم یا گروه دور یک میز هستند، یکدیگر را می­ شناسند. وقتی اعضای تیم ایده های خود را در اتاق منتقل می کنند، ممکن است عقب نشینی کنند یا بی ­میلی نشان دهند، زیرا می دانند شخصی که در کنار آن­ها است آنچه را که نوشته است، می بیند.

نقطه ضعف دیگر این است که هر شخص به جای ایده گرفتن از کل گروه، از ایده های نفرات قبل خود الهام می گیرد.

راهکارهای رفع اشکالات تکنیک راند رابین

• در مدل کتبی این تکنیک، مشارکت شرکت کنندگان می تواند با جمع آوری هم زمان کارت از کل گروه، جابجایی آنها و خواندن یک به یک آنها، ناشناس بماند.
• دست به دست شدن کارت ها می تواند چندین دور (در جهت عقربه ساعت و یا خلاف آن) انجام شود یا بطور اتفاقی و یا شما به عنوان تسهیلگر می تونید با جمع آوری ایده ها در هر مرحله، ترکیب کردن آنها و سپس دوباره رد کردن آنها فرایندی ایجاد کنید که افراد ناشناس بمانند (به جای اینکه اعضای گروه ایده های خود را به فرد کنار خود منتقل کنند).

وسایل لازم برای اجرای تکنیک

• کاغذ فیلیپ چارت/ تخته مجازی
• کارت های رنگی
• ماژیک، خودکار و مداد

انواع تکنیک

• کتبی
• شفاهی
• تقسیم به گروه های کوچکتر

شیوه اجرا

هر مرحله از این تکنیک باید بدون بحث به پایان برسد تا وزن ایده های خلاقانه برابر شود. تنها در مرحله پایانی گفت و گو و ارزیابی با کمک تسهیلگر انجام می­شود.

گام اول:

تسهیلگر می ­بایست در ابتدا گروه را به صورت یک دایره کنار هم یا حول یک میز، سازماندهی نماید، هم­چنین می تواند یک جلسه گرم کردن را قبل از مطرح شدن موضوع واقعی روی میز امتحان کند. نه تنها استرس را تسکین می دهد و همگان را به روحیه حل مسأله می رساند، بلکه ایده ای را در زمینه پویایی گروه به تسهیلگر ارایه می دهد. سپس تسهیلگر به هر شخص کارت های رنگی برای ثبت ایده ها می دهد، هر ایده باید روی یک کارت نوشته شود.

گام دوم:

ساختار اصلی یک جلسه راند رابین با یک موضوع، سوال یا مسأله اصلی شروع می­ شود که تسهیلگر برای بحث و گفت و گو مشخص می­ کند. درباره مسأله توضیحات کافی ارایه کنید. هدف از برگزاری جلسه بارش افکار راندرابین را شرح می دهید. به سوالات پاسخ دهید ولی مانع بحث شوید زیرا هدف این مرحله این است که هر فرد به صورت فردی و بدون نفوذ دیگران بتواند خلاقانه فکر کند.

گام سوم:

از همه دعوت کنید ایده خود را مربوط به سوال یا مسئله اصلی را در کارت خود و در سکوت کامل بنویسند.  

گام چهارم:

هنگامی که همه ایده ای را نوشتند، از هر کس بخواهید ایده خود را به فرد کناری خود منتقل کند. اکنون هرکسی باید کارت جدیدی در دست داشته باشد که ایده همسایه یا نفر بغل دستی اش روی آن نوشته شده است.

گام پنجم:

از هر کس بخواهید از ایده همسایه خود به عنوان الهام برای ایجاد ایده دیگر استفاده کند و دوباره از همه  بخواهید کارت همسایه خود را تحویل بگیرند، و ایده جدید خود را به فرد کنار خود انتقال دهند.

همه کارت­ها در جهت عقربه های ساعت یا خلاف جهت عقربه های ساعت حرکت می کنند و یا فقط به طور تصادفی کارت را عوض می کنیم.

گام ششم:

تعویض کارت تا جایی ادامه می یابد که کلیه شرکت کنندگان کارت دیگران را دریافت کرده باشند. این مبادله ایده­ ی حلقه را تا جایی که لازم است برای جمع آوری ایده های کافی ادامه دهید. وقتی دیگر ایده ای ارائه نمی شود یا گروه چیز دیگری برای ارایه ندارد، کار را متوقف کنید. وقت که تمام شد، تمام ایده ها را جمع کنید. اکنون می­ توانید آن­ها را جمع آوری کنید، موارد تکراری را از طریق هم­اندیشی اعضای تیم حذف کنید. در صورت لزوم درباره آن­ها می ­بایست بیشتر بحث و گفت و گو انجام شود. ایده ها با توجه به اهداف و امکان سنجی آن­ها ارزیابی می شوند.

مدل شفاهی اجرای تکنیک

یک شرکت کننده انتخاب می شود تا با ارائه یک فکر با صدای بلند ایده خود را بیان کند. در قالب کلامی، بقیه شرکت کنندگان در طول پاسخ وی ساکت می مانند. پس از پایان مشارکت  اولین شرکت کننده، شرکت کننده مستقر در سمت راست او به  شکل گیری یک نکته، ایده یا فکر اضافه تر کمک می کند. در جهت عقربه های ساعت در اطراف دایره، هر شرکت کننده صحبت و بیان ایده می کند.

نکاتی برای اجرای آنلاین این تکنیک

یک ابزار تخته سفید آنلاین تعاملی را انتخاب کنید که به شما امکان می دهد از یک بوم بزرگ و قابل بزرگنمایی استفاده کنید. می توانید برای هر شرکت کننده یک برچسب نام و منطقه کاری مشخص کنید. از شرکت کنندگان دعوت کنید ایده خود را ثبت کنند و دیگران می توانند به منطقه کاری یکدیگر رفته و نظر خود را به ایده های ثبت شده اضافه کنند.

هنگام تسهیل بحث گروهی کلامی، توصیه می کنیم شرکت کنندگان از روش های غیرکلامی برای نشان دادن این­که دوست دارند صحبت کنند استفاده کنند. اعضای تیم از ابزارهایی مانند ابزار بازخورد غیرکلامی، مثل شکلک­ ها استفاده نموده یا فقط از افراد بخواهید که دستان خود را بالا ببرند. سپس تسهیلگر می تواند آن شخص را به صحبت دعوت نماید.

گردآورنده: مریم عطاریه